آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 356

ص: 372

تعزیر نیست؛ بلکه به معنای مرز داشتن است؛ یعنی چه چیز جایز و چه چیز حرام است.- و بر کسانی که- جَعَلَ عَلَی مَنْ- مرز الهی را محترم نمی‌شمارند و از آن تعدّی می‌کنند، یعنی مرتکب محرّمات می‌شوند، حدّ مقرر فرموده است- مراد از «حدّ» در این جمله، اعمّ از «حدّ» و «تعزیر» است. در اوائل بحث حدود به این مطلب اشاره کردیم که گاه «حدّ» به قرینه، در اعمّ از «حدّ» و «تعزیر» به کار می‌رود-.

این روایت دلالت دارد بر این که فرقی بین محرّماتی که اقتضای حدّ دارد با محرّماتی که اقتضای تعزیر دارد، نیست؛ همان طور در آن‌ها به مجرّد ارتکاب، حدّ اقامه می‌شود، تعزیر نیز به مجرّد ارتکاب ثابت می‌شود.

فرع دوّم: شرط ثبوت تعزیر

مرحوم محقّق رحمه الله فرموده است: «کلّ من فعل محرّماً أو ترک واجباً فللإمام تعزیره»؛[665] صاحب جواهر رحمه الله نیز اضافه کرد: «وکان من الکبائر».[666] و امام راحل رحمه الله این شرط را پذیرفتند. از این رو، ثبوت تعزیر بر ارتکاب حرام یا ترک واجب به شرط کبیره بودن گناه است؛ ولی اگر شخص گناه صغیره‌ای مرتکب شد، تعزیری به دنبال ندارد.

فرق بین گناه کبیره و صغیره در چیست؟ کدام گناه کبیره و کدام گناه صغیره است؟ این مطلب، بحث مفصّلی دارد؛ شیخ انصاری رحمه الله در رساله‌ای در ملحقات مکاسب[667] به بررسی آن پرداخته، و معمولًا در باب نماز جماعت نیز به طور مفصّل مطرح می‌شود؛ و ربطی به بحث ما ندارد؛ به همان‌جا مراجعه شود.

روایت ابن‌رباط فرقی بین گناه صغیره و کبیره نگذاشته است؛ امّا از مقابله‌ی بین کبائر و سیّئات در آیه‌ی شریفه‌ی إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَآلِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفّرْ عَنکُمْ سَیَاتِکُمْ[668] «اگر قول بدهید از گناهان کبیره اجتناب کنید ما سیّئات شما را می‌پوشانیم»، استفاه می‌شود مقصود از سیّئات، گناهان صغیره است؛ یعنی اجتناب از گناه کبیره سبب می‌شود گناه