آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 366

ص: 382

نقطه‌ی ضعف روایت این است که فقها بر طبق آن فتوا نداده‌اند.

فقه الرضا علیه السلام: التعزیر ما بین بضعة عشر سوطاً إلی تسعة وثلاثین، والتأدیب ما بین ثلاثة إلی عشرة.[685]

فقه الحدیث: این روایت معتبر نیست. انتساب کتاب فقه الرضا به امام رضا علیه السلام نه تنها مشکوک است؛ بلکه به ظنّ قوی به آن حضرت ارتباط ندارد و همان «رسالة الشرایع» پدر صدوق رحمه الله است که به فقه الرضا مشهور شده است؛ مانند کتابی که صدوق رحمه الله به عنوان «عیون اخبار الرضا» نوشته است؛ لذا، اگر کتابی به اسم حضرت رضا علیه السلام باشد، دلیل نمی‌شود که از خود آن حضرت باشد.

این روایت تعزیر را بین یازده تا سی‌ونه، و تأدیب را بین سه و ده گفته است.

کیفیّت جمع بین روایات

از مرسله‌ی صدوق رحمه الله اعراض شده و به این سبب آن را طرح می‌کنیم. بین روایت اسحاق بن عمّار که تعزیر را بین ده و بیست می‌گفت، به‌گونه‌ای که عدد ده و بیست از عنوان تعزیر خارج است، با روایت حمّاد بن عثمان که حداکثر تعزیر را سی‌ونه می‌گفت، معارضه است؛ و از طرفی، مطلقاتی داریم که تعزیر را به‌طور مطلق مطرح می‌کند؛ مانند: «من افتری علی مملوک عزّر لحرمة الإسلام».[686] در این روایت مقدار تعزیر را بیان نکرده است. در کیفیّت جمع آن‌ها وجوهی گفته‌اند.

وجه اوّل: بین روایت اسحاق بن عمّار و حمّاد بن عثمان به این ترتیب جمع می‌کنیم که روایت اسحاق در مقام بیان حدّاقّل و حدّاکثر نیست؛ بلکه عدد ده و بیست را به عنوان مثال مطرح کرده است. هرچند اگر روایت معارض نداشت، می‌گفتیم: این دو عدد تعیّن دارد.

با این وجه جمع، تعارضی باقی نمی‌ماند و مقتضای آن عمل به روایت حمّاد بن عثمان است؛ و بر فرض، جمع ما درست نباشد، روایت تعارض می‌کند؛ ولی چون در برابر مطلقات تعزیر واقع شده‌اند، باید دید کدام یک اطلاق را کمتر تقیید می‌کند، به آن اخذ