آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 382

ص: 400

مقصود از مسکر

برای شناخت معنای مسکر و اسکار باید به عرف مراجعه کرد؛ زیرا، موضوعاتی که در لسان دلیل اخذ می‌شود، بر دو نوع است: یک‌بار موضوع از ماهیات مخترعه‌ی شرعی است مانند صلاة، حجّ، زکات؛ که در این موضوع‌ها باید به شارع مراجعه شود؛ خواه به حقیقت شرعی معتقد باشیم یا به حقیقت متشرعه.

یک دسته هم از موضوعات عرفی هستند و به شارع ربطی ندارد؛ مثلًا اگر بگوید: دم نجس است یا «الخمر حرام» یا «المسکر حرام»، خون و خمر و مسکر حقایقی نیستند که به شارع ارتباط داشته باشند، بلکه عرف باید معنای آن‌ها را روشن کند؛ حاکم در این باب عرف است.

بعضی از فقها خواسته‌اند برای مسکر تعریفی ارائه کنند؛ که به نظر ما لازم نیست این تعریف‌ها را دنبال کنیم و بر آن‌ها دلیل بیاوریم. اگر عرف با آن‌ها موافق نیست، وجهی ندارد آن‌ها را به عنوان پایه و ملاک تعریف مسکر قرار دهیم.

عدّه‌ای در تعریف مسکر گفته‌اند: چیزی است که تناولش سبب می‌شود صحبت‌های کسی که آن را می‌نوشد، بدون ربط و نظام گردد؛ به تعبیر دیگر، پرت و پلا بگوید و حرف‌های نامربوط بزند؛ اسرار و مکتوماتش رابروز بدهد؛ گویا ملکاتش ظهور پیدا می‌کند.

جمعی گفته‌اند: مسکر چیزی است که عقل را تغییر می‌دهد همراه با یک حالت سرور فوق العاده که برای شارب خمر حاصل می‌شود؛ و تفاوتش با مواد مخدّر و مُرقد این است که آن‌ها در عقل تغییر ایجاد می‌کند، ولی حالت سرور را به دنبال ندارد.

به گفته‌ی صاحب جواهر رحمه الله[712] این تعریف‌ها را نباید ملاک قرار داد. این مسأله امری عرفی است؛ و عرف، بین مسکر و خواب‌آور و مخدّر فرق می‌گذارد. یکسری از اشیا را به عنوان مخدّر می‌شناسد از آن جهت که حالت تخدیر ایجاد می‌کند؛ مانند تریاک و ...؛ عرف این‌ها را مسکر نمی‌داند؛ و همین‌طور بعضی از چیزهایی که خواب‌آورند مانند کپسول‌ها و قرص‌های مرقد و خواب‌آور، که این‌ها نیز از دایره‌ی مسکرات خارج‌اند؛