آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 400

ص: 418

نقل روایت اضطراب پیدا می‌کند. در این‌جا وظیفه چیست؟

از طرفی مرحوم کلینی را می‌بینیم که به ضبط و اتقان معروف است؛ به خصوص با توجّه به این که فقط در فنّ حدیث مهارت داشته و تمام عمر و هست و نیست خود را در تألیف کتاب کافی گذاشت. طبعاً در نقل روایات دقّت بیشتری به خرج می‌داده است؛ امّا شیخ طوسی رحمه الله انسانی ذوفنون بوده که در تمام فنون اسلامی مانند فقه، اصول، روایت، تفسیر، عقاید و رجال، صاحب تألیف بوده است؛ و این کاشف از آن است که مرحوم شیخ به علّت کثرت اشتغال، نمی‌توانسته دقّت زیادی در ضبط احادیث داشته باشد؛ لذا، به نظر ما هم نقل کافی اضبط از نقل شیخ طوسی رحمه الله است. لیکن در این مقام، امر دائر بین زیاده و نقیصه است؛ یعنی نمی‌دانیم در کافی کلمه‌ی «خمر» از قلم افتاده یا به نقل تهذیب اضافه شده است؟ در این‌گونه موارد، اصلِ عدم زیاده بر اصلِ عدم نقیصه اولویّت دارد.

زیرا، طبع قضیّه اقتضا می‌کند در مقام نقل، کلماتی ساقط شود، ولی اضافه کردن الفاظ، کمتر اتّفاق می‌افتد.

از این‌رو، گفته‌اند: نقل تهذیب در این حدیث مقدّم بر نقل کافی است؛ لیکن صاحب وسائل رحمه الله این روایت را همان‌گونه از تهذیب نقل می‌کند که از کافی نقل کرده است؛ زیرا، ذیل نقل کافی می‌فرماید: «ورواه الشیخ بإسناده عن أحمد بن محمّد».[745] بنابراین، نمی‌توان جزم پیدا کرد که کلمه‌ی «خمر» در روایت تهذیب آمده است. نسخه‌های تهذیب مختلف بوده و بعضی مشتمل بر این کلمه است.

کیفیّت استدلال به روایت

اگر روایت فاقد این کلمه باشد، مقداری که دلیل بر عصیر عنبی پیدا کرده‌ایم، فقط حرمت شرب آن است؛ امّا دلیلی بر ثبوت حدّ در باب عصیر عنبی نداریم.