آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 403

ص: 421

آیا عصیر عنبی مشکوک از خمر مشکوک بالاتر است؟ اگر مایعی باشد که نمی‌دانیم خمر است، آیا می‌توان گفت: خمر واقعی است؟

اگر نمی‌توانیم بگوییم: «کلّ مشکوک الخمریّة خمر» واقعاً به طریق اولی نمی‌توان گفت: «العصیر العنبی المشکوک خمر واقعاً».

علاوه بر این که بسیاری از فقها، بلکه مشهور از آنان خمریّت را از عصیر عنبی قبل از ذهاب ثلثین سلب کرده‌اند، تا چه رسد به عصیر عنبی مشکوکی که احتمال ذهاب ثلثین نیز داده می‌شود. و به دیگر سخن، عصیر عنبی معلوم الحال خمر نیست؛ پس، به طریق اولی عصیر عنبی مشکوک الحال خمر نخواهد بود.

اگر مقصود خمر تنزیلی است، یعنی عصیر عنبی مشکوک واقعاً نازل منزله‌ی خمر است، با آن که احتمال ذهاب ثلثین و حلیّت آن داده می‌شود، لیکن شارع چشم‌هایش را بسته و گفته است: با تمام این اوصاف، آن را نازل منزله‌ی خمر واقعی کردم. می‌گوییم:

تنزیل به حسب واقع باید در رابطه‌ی با یک عنوان واقعی باشد؛ و در مشکوک جای تنزیل نیست؛ شارع نمی‌تواند بگوید: «کلّ ما اشتبه أنّه خمر واحتمل أن یکون خمراً أو غیر خمر فهو منزّل منزلة الخمر واقعاً»؛ وقتی در مشکوک الخمریة چنین تنزیلی جا نداشت، در عصیر عنبی مشکوک هرگز جا ندارد.

از گفتار گذشته معلوم شد تنزیل بر روی عنوان واقعی امکان دارد؛ ولی عنوان ظاهری و مشکوک را نمی‌توان تنزیل کرد. در این روایت، سؤال از عصیر عنبی مشکوک الحال است، و امام علیه السلام همان را جواب می‌دهد؛ یعنی موضوع قضیه‌ی حملیه «خمرٌ»، «العصیر العنبی المشکوک» است، نه عصیر عنبی.

بیان امام راحل رحمه الله در روایت

در قضیه‌ی حملیه «العصیر العنبیّ المشکوک خمر» وقتی نتوانست عصیر عنبی مشکوک را نازل منزله‌ی خمر واقعی یا خمر تنزیلی کند، به ناچار باید به خمر ظاهری تنزیل کند؛ زیرا، هر جا عنوان مشکوکی داشته باشیم، جای پیاده شدن حکم ظاهری است.

خمر ظاهری در مقابل خمر واقعی و تنزیلی است؛ یعنی عصیر عنبی مشکوک الحال به