آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 445

ص: 463

می‌گوید: در خانه؛ در این صورت جمع بین دو شهادت ممکن نیست.

اگر گفته شود: ممکن است در هر دو مکان شرب مسکر کرده است که یکی را این شاهد دیده و دیگری را آن شاهد.

می‌گوییم: عمل شرب خمر یا مسکر باید به دو شاهد عادل ثابت گردد؛ یعنی بر یک عمل دو شاهد شهادت بدهند؛ اگر به‌طور مطلق می‌گفتند، می‌پذیرفتیم؛ امّا وقتی که مقیّد به خصوصیّات کردند، هرچند در جزئی‌ترین مطالب اختلاف باشد، یکی بگوید: رو به قبله شراب خورد و دیگری بگوید: پشت به قبله بود. اختلاف، به اصل شهادت ضربه می‌زند.

اگر در خصوصیّات مسکر نیز اختلاف کردند، مثلًا یکی گفت: خمر بود، و دیگری گفت: فقّاع بود؛ یا یکی گفت: عالم به حرمت شرب مسکر بود، و دیگری گفت: جاهل بود، و امثال این اختلاف‌ها، حدّ ثابت نمی‌شود؛ مگر این که یکی بگوید: شرب مسکر کرد، و دیگری بگوید: خمر خورده است، این‌جا مطلق و مقیّد هستند و تنافی ندارد؛ پس، حدّ مترتّب می‌گردد.