آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 490

ص: 509

ارتداد فطری در صورتی محقّق می‌گردد که در حال انعقاد نطفه، أحد الأبوین مسلمان باشند، و پس از گذراندن دوران کودکی، در ایّام بلوغ نیز مدّتی به حالت اسلام زندگی کرده باشد، آن‌گاه از دین برگردد.

قدر متیقّن از ارتداد جایی است که یکی از ضروریّات دین اسلام را منکر شود؛ ضروری به این معنا است که ارتباط مطلبی با اسلام به قدری بدیهی است که هر شخصی که با اسلام آشنا باشد، قطعاً ارتباط آن با اسلام را هم می‌داند؛ مانند وجوب نماز در اسلام؛ اگر کسی منکر وجوبش شد، منکر ضروری اسلام شده و قدر متیقّن از ارتداد محقّق گشته است.

یک درجه پایین‌تر از این مقدار، حکمی است که مورد اتّفاق فقهای شیعه و سنّی باشد؛ فرقی بین حکم واجب و حرام نیست، مانند حرمت ربا، اکل میته، خون و گوشت خوک. امام راحل رحمه الله در این مورد نیز به متابعت بسیاری از فقها می‌فرماید: اگر این استحلال به تکذیب نبیّ اکرم صلی الله علیه و آله یا به انکار اصل شرع رجوع داشته باشد، حکم انکار ضروری را دارد.

در بحث گذشته گفتیم: انکار ضروری بماهو ضروری، موضوعیّتی در تحقّق ارتداد ندارد. تمام ملاک و تمام موضوع، برای تکذیب نبیّ صلی الله علیه و آله و انکار اسلام است. هر انکاری که به این‌ها برگشت کند، ارتداد است؛ هر چند عنوان ضروری هم نداشته باشد.

تذکّر: مستحلّ امر اجماعی دو گونه است:

1- فردی که می‌داند حرمت میته بین مسلمانان اجماعی است و از این اجماع هم قطع پیدا کرده است به این که حکم اسلام درباره‌ی میته حرمت است؛ و با این حال، به حلّیتش حکم می‌کند. چنین فردی مکذِّب نبیّ صلی الله علیه و آله و منکر شرع و اسلام است.

2- فردی معتقد است فقهای اسلام اشتباه کرده‌اند و اجماعشان کاشف از نظر رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیست. می‌گوید: هرچند آیه‌ی حُرّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِیرِ ...[869] ظهور در حرمت دارد، لیکن صریح در این مطلب نیست؛ و ممکن است قرینه‌ای بر خلاف این ظهور پیدا کنیم.