آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 505

ص: 524

خطای سایر مردم که دیه بر عهده‌ی عاقله‌ی قاتل است، می‌باشد؛ و در این‌جا نیز دیه بر عاقله‌ی حاکم شرع است. مستند نظر ابن‌ادریس رحمه الله روایت زیر است:

محمّد بن یعقوب، عن أحمد بن محمّد العاصمی، عن علیّ بن الحسن المیثمی، عن علیّ بن أسباط، عن عمّه یعقوب بن سالم، عن أبی عبداللَّه علیه السلام، قال: کانت امرأة تؤتی فبلغ ذلک عمر فبعث إلیها فروَّعها وأمر أن یجاء بها إلیه، ففزعت المرأة فأخذها الطلق فذهبت إلی بعض الدّور فولدت غلاماً فاستهلّ الغلام ثمّ مات، فدخل علیه من روعة المرأة ومن موت الغلام ما شاء اللَّه.

فقال له بعض جلسائه: یا أمیر المؤمنین ما علیک من هذا شی‌ء، وقال بعضهم:

وما هذا؟ قال: سلوا أبا الحسن علیه السلام.

فقال لهم أبو الحسن علیه السلام: لئن کنتم اجتهدتم ما أصبتم، ولئن کنتم برأیکم قلتم لقد أخطأتم، ثمّ قال: علیک دیة الصّبی.

ورواه المفید فی (الارشاد) مرسلًا نحوه إلّاأنّه قال: فقال علیّ علیه السلام: الدّیة علی عاقلتک، لأنّ قتل الصّبی خطأ تعلّق بک.

فقال: أنت نصحتنی من بینهم لا تبرح حتّی تجری الدّیة علی بنی عدیّ، ففعل ذلک أمیر المؤمنین علیه السلام.[887]

فقه الحدیث: سند هر دو روایت ضعیف است. لذا، نمی‌توان به آن‌ها اعتماد کرد.

خلاصه‌ی مضمون دو حدیث، این است: زن بد کاری در زمان عمر وجود داشت، عمر او را احضار کرد، وحشت و ترس آن زن را فرا گرفت و خانه به خانه فرار کرد. در اثر این اضطراب و وحشت، پسری زایید. نوزاد پس از گریه‌ای مُرد. جریان را به عمر گفتند. دلهره و اضطراب زیادی در عمر به سبب این معنا پدیدار شد، اطرافیان به او دلداری داده، گفتند:

شما در این جریان جرمی نداشتید؛ بچهّ‌ای مُرده، ربطی به شما ندارد؛ کاری که شما انجام دادی احضار آن زن بود نه بیشتر.

عمر گفت: این مشکل به دست ابوالحسن علیه السلام حلّ می‌گردد. بنابر نقل صاحب جواهر رحمه الله[888] آن حضرت حاضر نشد در این مسأله جوابی بدهد. پس از اصرار عمر، فرمود: