آسانترین شیوه محاسبه خمس مطابق با فتوای آیات عظام امام راحل، اراکی، بهجت، تبریزی،خویی... صفحه 71

معنا که با دست گردان کردن بدهی از عین مال خارج شده و به ذمه او منتقل می شود، همچنان‌که امام راحل، در تحریر الوسیله فرموده است:

الخمس متعلق بالعین... و لیس له ان ینقل الخمس الی ذمته ثم التصرف فی المال المتعلق للخمس نعم بجوز للحاکم الشرعی و وکیله الماً ذون ان یصالح معه و نقل الخمس الی ذمته فیجوز حینئذٍ، التصرف فیه کما ان للحاکم المصالحة فی المال المختلط بالحرام ایضاً. (1)

این مطلب در مسأله 1791 و 1792 از توضیح المسائل مراجع نیز مطرح شده است و مورد اتفاق مراجع عظام می‌باشد.

مورد دوم: اموالی که اصل تعلق خمس به آنها قطعی است ولی مکلف شک دارد در اینکه آیا در بین سال خمسی، آنها را صرف در مؤونه زندگی کرده است تا چیزی بر ذمه او نباشد یا پس از آن صرف کرده تا پرداخت خمس بر او واجب باشد، در این مورد به احتیاط واجب لازم است با حاکم شرع مصالحه