درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 106

در جمله بعدی فرمود: «وَ تَزَوَّدُوا». با این جمله یادآور می شود که به فکر زاد و توشه باشید، می نویسند: درآن زمان برخی ازمردم عرب با دست خالی به زیارت خانه می رفتند، و منطقشان این بود که ما عازم حج و زایر خداییم، و ممکن نیست که خداوند به ما غذا ندهد. (1) خداوند با ردّ چنین منطقی به حاجیان سفارش می کند که زاد و توشه با خود بردارند.

در ضمن با بیان بسیار لطیف، به توشه اخروی نیز توجه داده و می فرماید: «فَإِنَّ خَیْرَالزَّادِ التَّقْوی ». تزودوا توشه دنیایی بود، و خیرالزاد توشه اخروی است. و سفارش دوباره بر تقوا.

توشه دنیا و توشه آخرت

برای انسان دو گونه سفر وجود دارد: یکی سفر در دنیا، و دیگری سفر از دنیا. و چون در دو فضای متمایز دنیا و آخرت صورت می گیرد طبعاً توشه هرکدام و رنج آن نیز با دیگری متفاوت است، برای سفر در دنیا شناخت مقصد و مسیر، رفیق راه، آب و غذا، پول، لباس، مرکب و امثال آنها که متناسب با وضع همین دنیا و از جنس آن است لازم می باشد، که بودن آن موجب آسایش و لذت چند روزه می شود، و نبود آنها به هر دلیل باعث رنج و سختی انسان در زمانی اندک می شود.

اما سفر از دنیا نیازمند توشه معنوی از جمله شناخت مبدأ و معاد، معرفت حق تعالی، اطاعت خدا، تقوا، عمل صالح می باشد، که اگر انسان بتواند آن را از گزند راهزنان طریق هدایت محفوظ بدارد، به سر منزل مقصود، و در نهایت رهایی از رنج همیشگی و عذاب دایمی نصیبش خواهد شد.