درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 110

شأن نزول

در شأن نزول آیه می نویسند: معاذ بن جبل به پیامبر عرض کرد یا رسول الله! یهود زیاد از ما می پرسند که این هلال ها چیست؟ که این آیه نازل شد. (1) برخی از تفاسیر اضافه نموده اند که سؤال این بوده است، که چرا و چگونه ماه ابتدا به صورت نخی باریک ظاهر می شود و اندک اندک گسترش یافته تا به صورت دایره در آمده و دوباره باریک شده و به صورت اول در می آید، و مانند خورشید نیست که یکسان باشد. (2)

محتوای آیه

این آیه شریفه از دو بخش به حسب ظاهر مجزا از یکدیگر تشکیل شده است و هر کدام محتوای خاص خودش را دارد، گرچه خواهیم گفت که دو بخش آیه به یکدیگر مرتبطند.

أ. فلسفه هلال

در بخش نخست آیه، خدای سبحان ابتدا پرسشی را که از سوی عده ای مطرح شده است، یادآور می شود و سپس پاسخ آن را بیان می کند، در این که پرسش در آیه از چه امری بوده است؟ وجوهی ذکر شده است، از جمله:

سؤال ازحقیقت تکوینی ماه. (3) سؤال از اشکال مختلف ماه چون: هلال، قمر و بدر. (4)

1- مجمع البیان، ج 1، ص 283.
2- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 132. و فضل الله، سید محمدحسین، من وحی القرآن، ج 4، ص 61.
3- مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 110.
4- تفسیر تبیان، ج 2، ص 141. مجمع البیان، ج 2، ص 283. کشف الاسرار، ج 1، ص 515. تقریب القرآن الی الاذهان، ج 1، ص 225. الجدید فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 227.