درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 111

سؤال از ماهیت هلال و چگونگی ظهور آن بعد از محاق.

سؤال از دوازده بودن عدد ماه.

سؤال از فایده تغییرات بوده است؟(1)

سؤال از احکام شرعی مربوطه می باشد. (2) مجموع این سؤال ها را می تواند در دو پرسش عمده خلاصه نمود: یکی سؤال از سبب و علت ظهور اهلّه، دوم سؤال از حکمت و احکام آن؟

در خود سؤال نشانه ای از نوع سؤال نیست. از این رو برخی از مفسران به قرینه پاسخی که در آیه آمده و صیغه جمعی که به کار برده است، گفته اند سؤال از سبب و یا فایده هلال بوده است. و از این که در پاسخ فرمود: «هِیَ مَواقِیتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِ » معلوم می شود، که آنچه برای اعمال و افعال قرار داده شده است زمانهاست، که عنوان ماه های قمری به خود گرفته است نه هلال که از سنخ زمان نمی باشد، و تنها صورت و اشکالی از قمر می باشند. (3) از سوی دیگر بسیاری از تفاسیر با توجه به قرینه سبب نزول گفته اند، محتوای سؤال کم و زیاد شدن چهره پیدای ماه و تغییر شکل های آن بوده است.

تناسب پاسخ و پرسش

اگر سؤال پرسشگران از فایده تغییر هلال، حکمت شکل های متعدد و احکام شرعی آن باشد، پاسخ آیه متناسب با پرسش می باشد، و با آن تطابق دارد. (4) اما

1- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 132. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 56. تفسیر نمونه، ج 2، ص 10.
2- الفرقان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 88.
3- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 132. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 56. تفسیر نمونه، ج 2، ص 10.
4- روح المعانی، آلوسی، سید محمود، ج 2، ص 10.