درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 115

اهلّه و حج

می دانیم که بسیاری از عبادت ها از جمله نماز، روزه، خمس، زکات، نذر، بخشی از طهارت، و نیز تعیین سن بلوغ، تعیین عده وفات و طلاق، پرداخت دیون و جز آن نیاز به تشخیص زمان و تاریخ می باشد. لیکن می بینیم که در میان همه عبادت ها و شبه عبادت ها تنها حجّ تخصیص به ذکرشده است.

برخی می نویسند: ذکر حج بعد از ناس ذکر خاص بعد از عام است، و تخصیص به ذکر حج برای این است که حج بیش تر از بقیه امور نیاز به تشخیص زمان دارد. (1) برخی دیگر در سرّ این اهتمام گفته اند: این یاد و نام علیحده از حجّ ممکن است مربوط به موقعیت ویژه آن باشد، چرا که حج منحصر به ماه های خاصی است که باید از ناحیه شرع تعیین شود، و روا نیست که آن به ماه دیگری منتقل شود. (2) روزه نیز گرچه باید در ماه خاصی انجام شود که می فرماید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ (بقره: 185)». اما یک تفاوت عمده در روزه با حج وجود دارد و آن این که قضای روزه در غیر ماه رمضان نیز ممکن است، زیرا فرمود: «فعده من ایّام اخر»، ولی قضای حج در غیر ذی حجّه به هیچ وجه امکان پذیر نیست، اداء و قضای حجّ لزوماً باید در ماه ذی حجه باشد.

از سوی دیگر اهمیت حجّ آن چنان است که به عنوان مقیاس و معیار شمارش سال به شمار می آمده است، چنانکه می فرماید: «عَلی أَنْ تَأْجُرَنِی ثَمانِیَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِنْدِکَ (قصص:27)». در حقیقت می توان گفت که ماه حجّ سرانجام سال و یا به تعبیر درست تر سرآغاز سال تلقی می شده، و بعد از گذشت دوازده هلال دوباره سال نو می شده است، چنانکه به دوازده ماه بودن ماه