درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 116

نیز اشارت نموده و فرموده است: «إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْناعَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللَّهِ (توبه: 35)».

ب. معرفی «برّ»

در بخش دوم آیه ابتدا به نفی ذهنیت افرادی که برخی از امور را برّ و نیکی می پنداشتند پرداخته و می فرماید: «وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها».

در خصوص این بخش از آیه چند دیدگاه عمده وجود دارد: یکی این که بخش دوم یک ضرب المثل است، و در حقیقت مکمل بخش نخست از آیه می باشد. (1) دوم این که این قسمت بیانگر معنای مستقلی است، چراکه در زمان جاهلیت عده ای بودند که وقتی محرم می شدند، پشت دیوار خانه را سوراخ می نموده و از آن رفت و آمد می کردند. (2)

از این که برای این بخش از آیه شأن نزول مستقلی بیان شده است، می توان گفت: آیه ای مستقل از بخش نخست بوده است، و چون مرتبط با یکدیگر بوده است در کنار هم قرار گرفته است. (3) به خصوص این که برخی برای این قسمت شأن نزول دیگری بیان می کنند، و می گویند این بخش از آیه مربوط به تطیری است که برخی از جاهلین داشتند. (4) و یا معتقدند این قسمت از آیه مربوط به دخول به مسجد الحرام است که بعضی از جاهلان گمان می کردند محرم حج

1- طوسی، تفسیر تبیان، ج 2، ص 143.
2- طوسی، تفسیر تبیان، ج 2، ص 143.
3- البته این بدان معنا نیست که ترتیب قرآن لزوماً پس از رحلت پیامبر صورت گرفته باشد، زیرا ممکن است کسی بگوید چینش آیات و سور در قرآن با ترتیب نزول متفاوت است، و این جابجایی به امر پیامبر بوده باشد.
4- فخر رازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 106.