درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 122

* آیه نهم

اشاره

«لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ اذْکُرُوهُ کَما هَداکُمْ وَ إِنْ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّینَ* ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (بقره: 198- 199)».

شرح واژگان

أ. ابتغاء: ابتغاء برگرفته از واژه «بُغْیه» و «بِغایه» به معنای جستجو و طلب است. (1) و از همین باب است که قرآن می فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ (بقره: 207)». و اگر به تجاوزگر هم باغی گفته می شود، به این دلیل است که عبور از حد مُجاز را می طلبد. (2) ب. فضل: فضل در اصل ضدّ نقص است. (3) برخی از ارباب لغت معتقدند که فضل در اصل به معنای فزونی است. و تفضّل نیز به معنای برتری طلبی و فزون بینی، و افضال به معنای احسان است. (4) برخی نیز بر این باورند که فضل به معنای زیادتی از حدّ میانه می باشد. (5)

در نتیجه می تواند گفت فضل به معنای عطاء کردن چیزی است که بر معطی واجب نمی باشد. و وقتی به خدا منسوب می شود به معنای همه موارد

1- ابن منظور، لسان العرب، ریشه بغی.
2- راغب اصفهانی، مفردات، ریشه بغی.
3- جوهری، صحاح اللغ، ریشه فضل.
4- ابن فارس، مقاییس اللغ، ریشه فضل.
5- راغب اصفهانی، مفردات، ریشه فضل.