درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 130

برای اجابت قرار داده است،(1) زیرا در روایتی از امام باقر می خوانیم که فرمود: «أَعْظَمُ النَّاسِ جُرْماً مِنْ أَهْلِ عَرَفَاتٍ الَّذِی یَنْصَرِفُ مِنْ عَرَفَاتٍ، وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ، یَعْنِی الَّذِی یَقْنَطُ مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ ».(2) در تفاسیر اهل سنت نیز می خوانیم که، پیامبر در دعای خود در عرفات فرمود: «اللّهمّ إغْفرْ الحاج، و لِمَنِ استَغْفرَ لَهُ الحاجُ ».(3) درباره وقوف در عرفات، مسائل و احکام زیادی است که باید به کتب و روایات فقهی رجوع کرد.

3. وقوف در مشعر

آیه شریفه در ادامه می فرماید: «فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ »، با این بیان به خوبی روشن می شود، که مقصد افاضه از عرفات موقف مشعر الحرام است؛ زیرا کلمه «عند» تصریح بر حضور در مشعر(4) ، بعد از کوچ از عرفات را دارد.

به این سرزمین مزدلفه هم می گویند، چنانکه امام صادق در روایتی می فرماید: «... إِنَّ إِبْرَاهِیمَ أَتَاهُ جَبْرَییلُ ... ثُمَّ أَفَاضَ بِهِ إِلَی الْمَشْعَرِ، فَقَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ ازْدَلِفْ إِلَی الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ فَسُمِّیَتِ الْمُزْدَلِفَهَ ...». (5) و از این جهت که در محدوده حرم قرار دارد، موصوف به حرام می شود.

برخی از مفسران در تفسیر این آیه می گویند: مراد از عرفات، عرفات معرفت است، انسان وقتی به این مرحله رسید، باید سعی کند به مشعرالحرام که همان

1- طوسی، تفسیر تبیان، ج 2، ص 169.
2- صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 211، ص 2. باب فضائل الحج 169.
3- میبدی، کشف الاسرار وعد الابرار، ج 1، ص 535.
4- مشعر نام سرزمینی است که بین عرفات و وادی محسّر که در ابتدای منی است قرار دارد.
5- وسائل الشیع، ج 2، ص 237. باب کیفی أنواع الحج.