درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 145

مظاهر حسنه دنیا و آخرت

در روایتی امام صادق در تفسیر این آیات می فرماید: «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الآخِرَهِ حَسَنَهً، رِضْوَانُ اللَّهِ وَ الْجَنَّهُ فِی الآخِرَهِ، وَ الْمَعَاشُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ فِی الدُّنْیَا».(1) چنانکه در روایت دیگر از پیامبر به این معنا اشارت شده است، که فرمود: «الحسنه فی الدنیا الصحه و العافیه و فی الآخره المغفره و الرحمه».(2) در روایتی نیز دیگر از آن حضرت می خوانیم که فرمود: «مِنْ سَعادهِ المَرْء المَرأهُ الصالِحه وَ المَسکَنُ الواسِعُ و المَرْکَبُ البَهیّ و الوَلَدُ الصالِح ».(3) بنابر این می توان گفت: حسنه در آخرت عبارت است از وصول به رضوان و رحمت خدا، و بهشت برین او. و حسنه در دنیا عبارت است از: سلامت جسمی و روحی، رفاه زندگی، آسایش و امنیت، رفیق مناسب، همسر و فرزند صالح، خانواده خوب، حسن معاشرت.

لطایف و اشارات

1. از این که فرمود: «اذا قضیتم مناسککم »، معلوم می شود که پس از استقرار در منی و اعمال مخصوص روز عید، بهتر و بلکه لازم است بلافاصله به مکه برود و اعمال پنجگانه آن را (طواف، نماز طواف، سعی، طواف نساء و نماز طواف نساء) به جای آورد.

2. این که فرمود: «فَاذْکُرُوا اللَّهَ ...» می توان دریافت که خدای متعال به عنوان مربیّ انسان ها به خصوص آنان که به زیارت خانه اش آمده اند، نمی خواهد اوقات فراغتشان به بطالت سپری شود.

1- کلینی، کافی، ج 5، ص 71. باب الاستعان بالدنیا علی الآخره. من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 156. باب المعایش و المکاسب و الفوائد.
2- بحارالأنوار، ج 78، ص 174. فضل العافی و المرض.
3- بحارالأنوار، ج 73، ص 153، باب سع الدار و برکت ها و شوم ها.