درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 147

* آیه یازدهم

اشاره

«وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (بقره: 203)».

شرح واژگان

اثم: این واژه در اصل به معنای تأخیر و بطی ء است، چنانکه گفته می شود: ناق آثم، یعنی شتری که از قافله عقب مانده است. اثم به معنای ذنب و وزر نیز از همین معنا گرفته شده است، زیرا گناهکار از خیر و ثواب عقب می ماند. (1) در مواردی از قرآن کریم نیز به همین معنا به کار رفته است، چنانکه می فرماید: «وَ إِذا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّهُ بِالإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ (بقره: 206)»، یعنی به دلیل عزت موهوم خود در مقابل تقوا کُند و بطی ء هستند، و یا می فرماید: «وَ لاتَکْتُمُوا الشَّهادَهَ وَ مَنْ یَکْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ (بقره: 284)». یعنی کتمان شهادت باعث کُندی انسان در رسیدن به خیر و وصول به حق می شود.

البته در کاربرد بعدی، این واژه به معنای ذنب، وزر و معصیت با تفاوت هایی که با واژگان هم نوا دارد به کار رفته است. (2)

محتوای آیه

این آیه شریفه به چهار مطلب عمده اشارت نموده است، که عبارت است از: ذکر خدا، بیتوته در منی، کوچ از منی، و رعایت تقوا؛ سه عمل نخست آن مربوط به