درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 149

چند روز معین و معلوم

قرآن در اینجا تعبیر به «أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ » نموده است، لیکن در سوره حجّ تعبیر به «أَیَّامٍ مَعْلوماتٍ » کرده است. در اینجا دو بحث مطرح است: یکی این که آیا این ایام یکی است، یا دو زمان متفاوت می باشد؟ دیگر این که منظور از این ایام کدام است؟ در پاسخ به این دو مطلب باید گفت: برخی بر این باورند که منظور از ایام معلومات دهه اول ذوالحجه است. و مراد از ایام معدودات، ایام تشریق یعنی سه روز بعد از عید قربان است. (1) به دلیل این که پس از ایام معلومات فرموده است: «... عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَهِ الأنعام (حج: 28)». و روشن است که قربانی بعد از گذشت دهه اول است.

بعضی از مفسران نیز به عکس نظر داده و گفته اند: منظور از ایام معدودات، دهه اول ذوالحجه است، و مراد از ایام معلومات ایام تشریق است. (2)

برخی دیگر از مفسران عقیده دارند که این دو ایام یکی است، و منظور از هر دو ایام تشریق است. (3) مؤید این دیدگاه روایت امام صادق است که در تفسیر «ایام معدودات» می فرماید: «المعلومات و المعدودات واحده و هی ایام التشریق ».(4) از سوی دیگر پس از «ایام معلومات» فرموده است: «عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَهِ الأنعام ». و این خود حکایت از آن دارد که این ذکر بعد از قربانی می باشد. و پس از «ایام معدودات» فرموده است: «فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ ... وَ مَنْ تَأَخَّرَ». که خود دلیلی است بر دو سه روز بودن آن.

1- فخر رازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 210. طبرسی، مجمع البیان، ج 1، ص 299.
2- برخی از مفسران اهل سنت به نقل از قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج 3، ص 1.
3- قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج 3، ص 1. رشید رضا، المنار، ج 2، ص 241. طباطبایی، المیزان، ج 2، ص 82، و ج 14، ص 370. تفسیر نمونه، ج 14، ص 74.
4- وسایل الشیع، ج 10، ص 219، باب 8 از ابواب العود الی منی، ح 3. و نیز احادیث 1 و 2 و 5 و 7 و 8 و 9.