درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 151

فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنْ اتَّقَی ». یعنی حجّ گزار پس از آن که شب های یازدهم و دوازدهم در منی بیتوته نمود، می تواند روز دوازدهم از منی کوچ کرده و به مکه برود، و می تواند شب سیزدهم نیز بیتوته کند و روز سیزدهم به مکه برود.

نکته مهمی که در اینجا وجود دارد متعلق «لِمَنْ اتَّقَی » است، که دو دیدگاه وجود دارد: یکی وجه این که متعلق به تعجیل «فی یومین» است، یعنی اگر کسی در حجّ رعایت صید نموده باشد، می تواند روز دوازدهم کوچ کند و گرنه باید تا روز سیزدهم باقی بماند. (1)

دیگر این که منظور کسی است که در حج رعایت تقوا کرده، و حجّی مبرور و مکفّر سیئات به جای آورده است، تفاوتی نمی کند که در روز دوازدهم یا سیزدهم کوچ کند. (2) دیدگاه نخست با سیاق آیات بیشتر سازگاری دارد، زیرا برخی افراد می پنداشتند که کوچ روز دوازدهم گناه هست، و برخی دیگر بر این باور بودند که کوچ روز سیزدهم گناه می باشد، و آنها یکدیگر را متهم می نمودند، این آیه هر دو دیدگاه را ردّ و کوچ در هر دو روز را روا دانسته است.

دیدگاه دوم مطابق روایات است. زیرا روایات «من أتی» بیانگر این است که کسی است که در حال احرامش مرتکب صید و یا آمیزش جنسی با زنان نشده باشد، و گرنه باید روز سیزدهم نیز بماند. (3)

1- طبرسی، مجمع البیان، ج 1، ص 299.
2- طبرسی، مجمع البیان، ج 1، ص 299.
3- وسایل الشیع، ج 10، ص 225، باب 11 از ابواب العود الی منی، ح 1 و 2 و 6.