درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 152

رمی جمرات

قرآن کریم گرچه با اهتمام بسیار به احکام و مناسک حج پرداخته است، اما سخنی از رمی جمرات به میان نیاورده است، یعنی نه پیش از بیان «فَإِذا قَضَیْتُمْ

مَناسِکَکُمْ » ذکری از رمی آمده است و نه پس از آن. و حال آن که رمی جمره عقبه در روز عید، و رمی جمرات سه گانه در روزهای منی جزء مناسک حجّ است.

در پاسخ باید گفت: طبق برخی از روایات این منسک از سنت های نبویه می باشد، چنانکه امام باقر می فرماید: «وفرائض الحج: الاحرام ... و الهدی للمتمتع فریضه، فاما الوقوف بعرفه فهو واجب، و الحلق سنه و رمی الجمار سنه».(1)

برخی از مفسران این احتمال داده اند که ذکر نشدن رمی جمرات در قرآن به این معناست، که چون همه اعمال حج در چارچوب زمان و مکان، یعنی موسم حجّ و مکه و مشاعر قرار دارد یادآور شده است. اما رمی شیطان منحصر به ذوالحجه و مکه و مشاعر نیست، بلکه در طول عمر لازم است صورت گیرد. لذا همه آیاتی که به نحوی امر به طرد شیطان می کند بر این مسأله دلالت دارد، مثل آیه شریفه «وَ إِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بالله إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (اعراف: 200)».

4. سفارش به تقوا

سومین مطلب این آیه عبارت است از سفارش دوباره به تقوا که فرمود: «اتَّقی وَ اتَّقُوا اللَّهَ ». و این پس از انجام مناسک حجّ به این معناست که حتی بعد از به جای آوردن اعمال حجّ که مظنّه آمرزش گناهان است، گمان نکند که کار به طور