درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 171

* آیه سیزدهم

اشاره

«فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (آل عمران: 97)».

شرح واژگان

أ. آیه: واژه آیه به معنای علامت و نشانه آشکار برای چیزی که مخفی و نهان است می باشد(1) . و در قرآن کریم دست کم در پنج معنا به کار رفته است، که سه مورد آن مصداق آیتیت در بیت الله است: یکی؛ اجزای عالم هستی، چنانکه می فرماید: «تِلْکَ آیاتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَقِ (جاثیه: 6)». دوم؛ معجزات انبیا و کرامات اولیا، چنانکه می فرماید: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِینٍ (غافر: 23)». سوم؛ احکام و دستوارت دین، چنانکه می فرماید: «کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الآیاتِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (نور: 58)». (2)

ب. حجّ: بعضی از لغت شناسان می گویند: واژه حجّ به معنای قصد است. (3) برخی دیگر معتقدند: حجّ در اصل معانی مختلفی دارد: که یکی از آنها قصد است. (4) و این معنا در ابتدا به هر قصدی اطلاق می شده است، سپس به قصد بیت

1- کتاب العین، مقاییس اللغ و صحاح اللغ، ریشه أوی.
2- دو معنای دیگر عبارت است از: داستان هایی که قرآن آن را نقل می کند، چنانکه می فرماید:« کذلْکَ آیاتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَقِّ( بقره: 252)». و اجزای قرآن کریم، چنانکه می فرماید:« وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلی فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللَّهِ( احزاب: 34».
3- المصباح المنیر، ریشه حج.
4- معنای دوم حِج است، یعنی آنچه یک بار در عمر واجب است. این معنا در حقیقت جزئی از معنای اول می باشد. و معنای سوم حجاج، یعنی استخوان اطراف چشم.