درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 172

الله الحرام برای انجام مناسک اختصاص یافته است، و از همین باب است «محجه» به معنای راه روشن، و «حُجّه» که وسیله بیان حق و روشن شدن حقیقت است. (1) در قرآن کریم، نیز کاربرد واژه حجّ و مشتقات آن که بیش از بیست بار می باشد، در دوازده مورد آن منظور حج و سفر به خانه خداست. و همه تعابیر مصدری این واژه در قرآن به فتح «حاء» می باشد، مگر در مورد این آیه که به کسر «حاء» آمده است. تفاوت ادبی این دو واژه در این است که حَجّ به فتح، مصدر و حِجّ به کسر اسم مصدر است. (2)

ج. طوع: طوع در لغت به معنای انقیاد و پذیرش است. (3) لیکن استطاعت اگرچه از همین باب است، ولی به معنای قدرت و طاقت می باشد. (4) و از همین باب است مطاوعه که به معنای موافقت با غیر است. و بسا از همین معنا بتوان گفت: که استطاعت در حقیقت موافقت امور با انجام فعل است، که از آن به وجود اقتضا تعبیر می شود.

د. کفر: کفر در لغت به معنای پوشاندن چیزی است. و اگر به کشاورز نیز کافر گفته می شود بدین جهت است که به وسیله خاک بذر را می پوشاند. (5) برخی معتقدند معنای اصلی کفر عبارت است از ردّ کردن و بی توجهی نمودن به چیزی،(6) که مصداق های متعددی می تواند داشته باشد، از جمله بی توجهی به

1- مقاییس اللغ، ریشه حجّ.
2- النهای فی غریب الحدیث و الاثر. و مجمع البحرین، ریشه حج.
3- صحاح اللغ، مقاییس اللغ، المصباح المنیر، و مفردات، ریشه طوع.
4- صحاح اللغ، المصباح المنیر، ریشه طوع.
5- فیومی، المصباح المنیر، و جوهری، الصحاح، ریشه کفر.
6- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ریشه کفر.