درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 20

در تفسیر قرآن است که معانی و مقصود آیه را روشن ساخته، و نتایج مشخّصی را به دست می دهد. (1)

ب. اتجاه یا گرایش

از آنجایی که این یک اصطلاح نوپیداست برای اتجاه تفسیری نیز تعریف های چندی صورت گرفته است، برخی از قرآن پژوهان معاصر بر این عقیده اند که منظور از اتجاه تفسیری، گرایش خاص مفسر است که بر اثر افکار و عقاید، یا تخصص علمی و یا مکتب تفسیری او در تفاسیرش رخ نموده است. (2) بعضی دیگر اتجاه تفسیری را مشخصات و ویژگی هایی می داند، که تفسیر قرآن را به پیروی از گرایش ها و تمایلات پیشین مفسّر که در تفسیر وی منعکس شده و جهت گیری خاصی به آن داده است، از یکدیگر متمایز می سازد. (3) برخی نیز می گویند: اتجاه تفسیری موضع گیری مفسر به لحاظ عقیدتی و مذهبی، و نیز بهره مندی از نقل و عقل یا هر دو در تفسیر است. (4) در این تعریف بین مناهج تفسیری و مکاتب تفسیری به نوعی جمع شده است.

به نظر می رسد تعریف درست تر اتجاه عبارت است از: «گرایش فکری مفسر که بر تفسیر وی سایه افکنده، و تفسیر را به الوان مختلف علمی و تخصصی متنوع می کند». و تفسیر قرآن به این لحاظ، به تفسیر کلامی، تفسیر عرفانی، تفسیر اجتماعی، تفسیر ادبی، تفسیر فقهی، تفسیر علمی و غیره تقسیم می شود. یعنی همان کششی که متخصصان در علوم و فنون مختلف در تفسیر نمودن آیات قرآن ناخواسته از خود بروز می دهند و تفسیر را به رنگ تخصص خود در می آورند.

1- رضایی اصفهانی، محمدعلی، درس نامه روش ها وگرایش های تفسیری قرآن، ص 22.
2- بابایی، علی اکبر، مکاتب تفسیری، ج 1، ص 18.
3- جاسم محمد ابوطبره، هدی، المنهج الاثری فی تفسیر القرآن، ص 23.
4- ایازی، سید محمدعلی، المفسرون، ص 31.