درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 212

* آیه پانزدهم

اشاره

«جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنَّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ الْهَدْیَ وَ الْقَلائِدَ ذلِکَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الأَرْضِ وَ أَنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ (مائده: 97)».

شرح واژگان

أ. کعبه: کعب در لغت، به معنای برآمده گی، بلند و ارتفاع چیزی است. (1) و کعبه به معنای مربع بودن [همراه با ارتفاع ] است. (2) در وجه نامگذاری بیت الله به کعبه ممکن است به دلیل مکعب بودن، و یا مرتفع بودن آن باشد. برخی بر این باورند که این واژه در برآمدی معنوی (رفعت) نیز به کار می رود. و از این باب است که بر کعبه به دلیل رفعت مقام، شرافت و منزلت اطلاق می شود. (3) ب. قیام: قیام از نظر ساختاری سه نحو کاربرد دارد: یکی به معنای مصدری که به معنای قیام نمودن است، چنانکه در تعابیر قام و یقوم، اقام، یقیم و یقیمون اراده می شود، که معمولًا به دو نوع قیام تهییی مثل: «اذا قمتم الی الصلاه (مائده: 6)»، و قیام تلبسی مثل: «کونوا قوامین لله (مائده: 8)» به کار می رود. دوم به معنای جمع قائم؛ چنانکه می فرماید: «فاذا هم قیام ینظرون (زمر: 68)». و سوم به معنای ابزار نگهداری و قوام چیزی است. (4) مثل: «وَ لاتُؤْتُوا

السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیاماً (نساء: 5)». و قیام بودن کعبه به همین معناست.

1- مقائیس اللغ و المصباح المنیر، ریشه کعب.
2- راغب اصفهانی، مفردات، ریشه کعب.
3- التحقیق فی کلمات القرآن، ریشه کعب.
4- المصباح المنیر، ریشه قوم.