درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 221

خود می دانست که عرب با دشمنی ها و کینه ها به جنگ و نزاع های طولانی می پردازند، از همان ابتدا مکان و زمان خاصی را به عنوان آتش بس تکوینی قرار داد تا مردم اندکی بیاسایند. (1) و در این که خانه را مأمن خلق ساخت و ماه حرام را از خون ریزی منع نمود، کعبه را مطاف قرار داد و برای حجّ زمان خاصّی مقرر نمود، و برای قربانی نشان گذارد و همه اینها دارای حکمت است، خود نشان از آن دارد که هر آنچه درآسمان و زمین نیز رخ می دهد بر اساس علم و حکمت است.

و این که در پایان آیه فرمود: «وَ أَنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ»، تأکید مجددی بر سعه علم خداوندی است. و هشداری به انسان که هیچ عملی از تو از حیطه علم الهی مخفی نخواهد بود.

اشارات و لطایف

1. از این که ابتدا فرمود: «جعل الله الکعبه» و سپس با عطف بیان فرمود: «البیت الحرام »، و در ادامه از شهر حرام و هدی و قلائد سخن به میان آورد، همه حکایت از احترام این خانه دارد.

2. قوام زندگی یا به جلب منافع است، یا به دفع مضرات، یا به حصول جاه و ریاست، و یا به تحصیل دین و شریعت، و کعبه همه این امور را تأمین می کند.

3. تأکید بر علم الهی در پس تشریعات، بیانگر آن است که ترک این شرایع در واقع نادیده انگاشتن مصالح بندگان است.

4. واژه «ذلک» که از ادات اشاره می باشد، ممکن است اشارت به احکامی باشد که در آیات پیشین بیان شده بود. و ممکن است اشارت به احکامی باشد که در خود این آیه قرار دارد.

***