درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 222

* آیه شانزدهم

اشاره

وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِه إِلَی النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الأَکْبَر أَنَّ اللَّهَ بَرِی ءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِی اللَّهِ وَ بَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُوا بِعَذابٍ أَلِیمٍ (توبه: 2)».

شرح واژگان

أ. اذان: این واژه از ریشه اذن به معنای علم است، و مشتقات آن چون اذان، ایذان، تاذین و استیذان نیز به همین معناست با تفاوت هر باب. (1) و از همین باب است که می فرماید: «ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَیَّتُهَا الْعِیرُ إِنَّکُمْ لَسارِقُونَ (یوسف: 70)». در ضمن کلمه اذان واژه ای است که به جای مصدر حقیقی یعنی ایذان نشسته است. (2)

ب. برائت: این واژه مصدر و به معنای تنزه و تباعد است، و نیز به معنای اعذار و انذار نیز به کار می رود. (3) مشتقات این مصدر افزون در این آیه، مکرر در قرآن کریم به کار رفته است از جمله «إِنَّنِی بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ (زخرف 26)». و «وَ أَنَا بَرِی ءٌ مِمَّا تَعْمَلُون (یونس: 41)». که همگی به معنای بیزاری جستن و فاصله گرفتن است.

1- المصباح المنیر، لسان العرب، ریشه برأ.
2- لسان العرب، ریشه اذن.
3- لسان العرب، ریشه اذن.