درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 232

نکته ادبی بلاغی

در این آیات چند التفات رخ داده است از جمله: «فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ » که بعد از جمله: «بَرِی ءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ » و قبل از جمله: «بَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُوا بِعَذابٍ أَلِیمٍ » واقع شده است، که ابتدا از غیبت به خطاب رخ داده است و راز آن این است که هم نصیحت و موعظه به کفار، و هم اعلام ناتوانی آنها را قاطعاً به آنها گوشزد نماید. و در التفات بعدی که از خطاب به کفار به خطاب به پیامبر صورت گرفته است برای این است، که اهمیت این رسالت است که به نحوی که جز پیامبر کس دیگری قادر به انجام آن نیست. (1)

اشارات و لطایف

1. اعلام برائت از مشرکان در مراسم حجّ حکایت از این دارد، که موسم حجّ جای مناسب برای اعلان سیاست های کلان اسلامی است، و در واقع بیانگر بعد سیاسی حجّ می باشد.

2. اعلام آشکار برائت بیانگر این است که اسلام با غدر و توطئه موافق نیست و باید آشکارا و به صراحت به طرف مقابل اعلام نمود، که برنامه قبلی و تعهدات به خط پایان رسیده است.

3. این که با بیان: «فَسِیحُوا فِی الأَرْضِ أَرْبَعَه أَشْهُر»، به دشمنی که نقض عهد کرده و یا عهد ملغی شده مهلت می دهد، تا او با فکر و اندیشیدن خود را برای تصمیم بعدی آماده نماید، خود نشان از یک دستور العمل اخلاقی است، تا مبادا انسانها هر چند دشمن باشند در تنگنای نظامی و سیاسی قرار گیرند.

4. انتساب عهد به مؤمنین با تعبیر «عاهَدْتُمْ »، در حالی که عهد به امر الهی و به وسیله پیامبر منعقد گردیده بود، به دلیل اشتراک مؤمنین و