درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 245

* آیه هیجدهم

اشاره

«وَإِذْ بَوَّأْنا لإِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیْتِ أَنْ لاتُشْرِکْ بِی شَیْئاً وَ طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْقائِمِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ (حجّ: 26)».

شرح واژگان

أ. تبوِئه: واژه بوّأنا، از ریشه باء، یبوء، بَوءاً به معنای رجوع است. (1) و از همین باب است «باءو بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ (بقره: 61». و تبوّأ یعنی؛ اتّخذ. و از همین باب است که می فرماید: «وَ أَوْحَیْنا إِلی مُوسی وَ أَخِیهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُیُوتاً (یونس: 87)». و بوّأ یعنی؛ تهیأ. و بوّأ له یعنی؛ تهیّأ له. البته ممکن است این واژه از مصدر بواء به معنای سواء و مساوی بودن باشد. (2) چنانکه در نهج البلاغه می خوانیم که علی فرمود: «فَیَکُونَ الثَّوَابُ جَزَاءً وَ الْعِقَابُ بَوَاءً».(3) که در این صورت تبوئه به معنای مسطح کردن خواهد بود. معنی دوم مناسب با آیه مورد بحث است و معنای سوم نیز به آن بر می گردد، گرچه معنای اول نیز می تواند درست باشد، بدین معنا که خداوند مکان بیت را مباءت و مرجع برای عبادت قرار داد.

ب. عکوف: در تفسیر آیات اول و شانزدهم شرح داده شد.

1- المصباح المنیر، ریشه قوم.
2- جوهری، صحاح اللغه، ابن منظور، لسان العرب، ریشه باء.
3- نهج البلاغه، صبحی الصالح، خ 144.