درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 252

* آیه نوزدهم

اشاره

«وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالًا وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ * لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَهِ الأَنْعامِ فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِیرَ* ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ (حجّ: 27- 29)».

شرح واژگان

أ. اذن: این واژه به معنای علم است، و مشتقات آن چون اذان، ایذان، استیذان نیز به همین معناست با تفاوت هر باب. (1) و از همین مقوله است که می فرماید: «ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَیَّتُهَا الْعِیرُ إِنَّکُمْ لَسارِقُونَ (یوسف: 70)»، که به گفته علامه طباطبایی از آن به ندا تعبیر می شود. و نیز از همین باب است که می فرماید: «وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ (برائت: 2)». و اگر اذن به معنای رایج اجازه به کار می رود، نیز به همین معنا علم است با قید رضایت و موافقت.

ب. ضامر: واژه ضَامر از ریشه ضُمور به معنای ضعیف، لاغر و کم گوشت است. و از همین باب است تضمیر به معنای این که اسبی را ابتدا پرواری می کنند تا چاق شود، سپس با پرورش دادن و قُوت مخصوص آن را به وضع مخصوص می رسانند. (2) برخی از ارباب لغت عقیده دارند که به حیوانی ضامر گفته

می شود که بر اثر پرورش دادن چابک شده باشد، نه ضعیفِ ناتوان که از آن به هُزال تعبیر می شود. (3)

1- المصباح المنیر، لسان العرب، ریشه اذن.
2- المصباح المنیر، لسان العرب، ریشه ضمر.
3- راغب اصفهانی، مفردات، ریشه ضمر.