درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 263

بیاموزد. و از سوی دیگر نفس به جای آوردن حجّ صحیح تا بدانجا تأثیرگذار است، که انسان آلوده به انواع گناهان را به یک انسان معصوم تبدیل می کند، چنانکه در روایتی از امام صادق می خوانیم که فرمود: «کَانَ أَبِی یَقُولُ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَیْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْکِبْرِ رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَهِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ».(1)

2. فلسفه فرهنگی

بعد فرهنگی را می توان در تقویت دین خدا و قوام پایه های عقیدتی دانست، چنانکه در خطبه فدکیه حضرت آمده است که فرمود: «و الحجّ، تشییداً للدین».(2) و در کلام امیرالمؤمنین تعبیر به «تقربه للدین» شده است. (3) زیرا درکنگره عظیم حجّ که همه مسلمین در آنجا اجتماع نموده اند، می توانند با تبادل نظر راههای تقویت دین را بررسی کنند، امام صادق نیز در بیان فلسفه کعبه و مراسم حج می فرماید: «وَ هَذَا بَیْتٌ ... مَجْمَعُ الْعَظَمَهِ وَ الْجَلالِ ...». (4) چنانکه امام صادق در پاسخ به هشام بن حکم که از فلسفه حجّ پرسیده بود، در بخشی از سخن خود فرمود: «وَ لِتُعْرَفَ آثَارُ رَسُولِ اللَّهِ وَ تُعْرَفَ أَخْبَارُهُ وَ یُذْکَرَ وَ لایُنْسَی».(5) بنابراین حج هم وسیله تقرب به خداست، هم وسیله تقریب مردم به دین، و هم مجمع عظمت و جلال دین، و مدرسه آموزش سیره و سنت نبوی است، تا دشمن نتواند چشم طمع به اسلام و مسلمین داشته باشد.

1- کلینی، کافی، ج 4، ص 252، باب فضل الحج و العمر و ثوابهما.
2- طبری، ابن جریر، دلائل الامام، ص 30- 33. من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 567. الاحتجاج، ج 1، ص 97.
3- نهج البلاغ، صبحی صالح، حکمت 252.
4- وسائل الشیع، باب وجوب حج.
5- وسائل الشیع، ج 8، ص 8، باب وجوبه علی کل مکلف، ح 18.