درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 269

ذکر این نکته ضروری است که سیاق آیه یکسان است و فرقی بین دو امر نمی گذارد. و اگر روایات وارده در تفسیر آیه یا بیان حکم هدی فرق گذاشت از باب: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ (نحل: 43)» پذیرفته است، همچنین تفاوت است بین هدی در حجّ که مستحب است تثلیث شود: بخشی از آن را خود حاجی بخورد، بخشی از آن صدقه، و بخش سوم را هدیه بدهد. و بین کفارّه محرمات که باید تماماً به فقرا داده شود.

منظور از بائس کسی است که دچار فقر شدید است، یا به معنای فقیری است که اثر فقر در لباس و صورتش آشکار است، و یا به معنای فقیری است که برای گرفتن دستش را دراز می کند. (1) و فقیر در اینجا ممکن است اشارت به فقیری باشد که از شدت کمتری برخوردار است. و ممکن است تأکید و توضیحی باشد برای بائس، چنانکه در روایتی امام صادق می فرماید: «البائس الفقیر».(2)

3. تقصیر

در ابتدای آیه بعدی می فرماید: «ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ». این عبارت گرچه به حسب معنای لغوی در پاک کردن ناخن به کار می رود، اما در روایات به گرفتن ناخن که نوعی از تقصیر است تفسیر شده است، چنانکه امام صادق در پاسخ عبدالله بن سنان که از معنای این آیه پرسیده بود می فرماید: «أخذُ الشّارِبِ وَ قضُّ الأظفَارِ».(3) البته بین معنای فقهی و معنای لغوی تباین و اختلاف اساسی نیست، بلکه معنای فقهی لازمه معنای لغوی است.

1- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 23، ص 29.
2- وسایل الشیع، ج 10، ص 142، باب 40 از ابواب ذبح، ح 1.
3- وسائل الشیع، ج 10، ص 179، باب 5 از ابواب حلق و تقصیر، ح 8. و نیز احادیث 3 و 6 و 12.