درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 270

4. وفای به نذر

در ادامه آیه می فرماید: «وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ». این بخش از آیه به طور مطلق به ضرورت ایفای نذر اشارت نموده است، که می تواند دو مصداق داشته باشد: یکی انجام حجّی که نذر کرده اند، و دیگری انجام نذرهایی که به خاطر توفیق سفر حجّ یا برای اماکن مربوط نموده اند. (1) و راز این که نفرمود: «بنُذُورَهُمْ» این است که بفهماند نذر باید به طور کامل ایفا شود. (2)

5. طواف بیت

در پایان آیه می فرماید: «وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ»، واژه طواف در اصل به معنای گردش چیزی بر گرد چیز دیگر است. (3) و اگر به گروهی از انسانها نیز طائفه می گویند از همین باب است، که گویا این جماعت بر گرد یک چیز می گردند، تعبیر به «لیطّوّفوا» که فعل امر و از باب تفعل است، به نوعی معنای مطاوعه و پذیرش در آن تعبیه شده است.

به هر صورت این آیه به یکی از مهمترین مناسک حجّ اشارت دارد، که در عمره نیز نقش کلیدی و رکنی را ایفا می کند، آنچه در این زمینه مهم است این است که این طواف کدام طواف است؟ برخی از مفسران اهل سنت بر این باورند که منظور طواف افاضه (4) است. (5) چون رکن مهم در حجّ است و به هیچ وجه ساقط

1- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 23، ص 30.
2- طبرسی، مجمع البیان، ج 4، ص 81.
3- المصباح المنیر، مقاییس اللغ، ریشه طوف.
4- طواف افاضه، طوافی است که حاجی پس از وقوف به عرفات و افاضه به مشعر باید انجام بدهد، که به آن طواف زیارت نیز گفته می شود، و در حقیقت رکن حجّ است. اهل سنت در مجموع چهار طواف دارند: یکی طواف افاضه، دوم طواف قدوم که طواف مستحبی است برای کسی که از بیرون مکه می آید، سوم طواف وداع است که به آن طواف صدر می گویند، چهارم طواف در عمره که جزء ارکان آن می باشد. قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج 12، ص 51. و جزیری، الفقه علی المذاهب الاربع، کتاب الحج.
5- زمخشری، تفسیر کشاف، ج 3، ص 153. میبدی، کشف الاسرار، ج 6، ص 364. فخررازی، تفسیر کبیر، ج 23، ص 30. قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج 12، ص 50.