درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 274

بتوان به مقام: «حُنَفاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ (حجّ: 31)» در حوزه اعتقادات و به مقام تقوی القلوب در حوزه اخلاقیات برسید.

لطایف و اشارات

1. منظور از کلمه ناس در این آیه ممکن است همه مردم باشند، چنانکه در فرهنگ قرآنی حج همه جا سخن از «ناس» است نه مؤمنین، در حقیقت با توجه به این عمومیت و توجه به ناس می توان گفت: حج را بر خلاف دیگر عبادات اولًا و بالذات برای عموم مردم حتی کفار تشریع شده است، و آنان نیز باید خود را مکلف بدانند و اگر حج کافران قبول نمی شود، نه بدان جهت است که مکلف نیستند، بلکه بدان دلیل است که فاقد شرط قبولند. (1)

2. مقدم شدن پیاده ها «رجالًا» بر سواران «علی کلّ ضامر» به دلیل فضیلت آن می باشد، چرا که عملشان دشوارتر است، چنانکه در روایت نبوی می خوانیم که فرمود: «أَفْضَلُ الأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا».(2) 3. برخی از مفسران نقل می کنند که پیامبر فرمود: «إنّ الحاجّ الراکب له بکلّ خُطوه تخطوها راحلتُه سَبعُونَ حَسَنه و للماشی سبعمأه حسنه من حَسَنات الحرم، قیل یا رسولَ الله و ما حسناتُ الحرمِ؟ قال: الحسنهُ بمأه ألف حَسَنه».(3) 4. راز این که ابتدا با صیغه مذکّر فرمود: «یأتوک»، و در ادامه با صیغه مؤنث گفت: «یَأْتِینَ »، این است که تعبیر اولی ناظر به آمدن مردم است، و تعبیر دوم اشارت به قافله و گروه شتران دارد که می آیند، یا این که عبارت «عَلی کُلِّ ضامِرٍ» به معنای «کلّ ناقه» می باشد.

1- تفسیر نمونه، ج 3، ص 17. فخررازی، تفسیرکبیر، ج 8، ص 164.
2- بحار الانوار، ج 67، ص 191، باب 53، النی و شرائطها و مراتبها.
3- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 23، ص 28.