درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 277

أ. قربانی

در آیه نخست ابتدا می فرماید: «لَکُمْ فِیها مَنافِعُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ». که حکایت از سودبری تا زمان محدود و مشخصی دارد، برای روشن شدن تفسیر آیه باید دید ضمیر در «فِیها» به کجا بازگشت می کند و معنای آن چیست؟

بی شک این ضمیر به کلمه شعائر در آیه پیش از آن که فرمود: «ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ » بر می گردد، لیکن در این که منظور از شعائر چیست؟ وجوه متعددی متصور است:

1. این که منظور از شعائر، احکام دین خداست، و مراد از منافع آن امور دینی و معنوی مانند اجر و ثواب است و مقصود از اجل مسمّای قیامت است. در این صورت آیه چندان ربطی به حجّ ندارد، جز این که احکام و مناسک حجّ نیز بخشی از دین خداست.

2. این که به قرینه « «ذلِکَ »، مناسک حجّ مراد است که در آیات پیش از آن بدان اشارت شده بود. و معنای منافع محدود به اجل مسمّی، سودبَری از تجارت های مجاز حین انجام مناسک حجّ تا به جای آوردن طواف بیت الله است، که جمله: «ثُمَّ مَحِلُّها إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ » بیانگر آن است.

3. که بیشتر مفسران آن را پذیرفته اند این است که منظور از شعائر بُدن و هدی است. (1) چنانکه خود قرآن فرمود: «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ ». در این صورت مقصود از منافع شیر، بچه، پشم، سواری گرفتن و مانند آن است.

اما منظور از اجل مسمِّی بنابراین دیدگاه ممکن است زمانی باشد که عنوان هدی به خود می گیرد. (2) این سخن با این اشکال روبه روست که هدی حجّ، قبل از