درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 279

عمره مفرده مکّه می باشد. (1) چنانکه امام باقر در باره کفاره صید می فرماید: «... فَعَلَیْهِ أَنْ یَنْحَرَهُ إِنْ کَانَ فِی الْحَجِّ بِمِنًی حَیْثُ یَنْحَرُ النَّاسُ فَإِنْ کَانَ فِی عُمْرَهٍ نَحَرَهُ بِمَکَّهَ وَ إِنْ شَاءَ تَرَکَهُ إِلَی أَنْ یَقْدَمَ فَیَشْتَرِیَهُ فَإِنَّهُ یُجْزِئُ عَنْهُ ».(2) این که با به کار بردن واژه «ثمّ» فرمود: «ثُمَّ مَحِلُّها إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ ». در حالی که «ثمّ» برای تراخی در وقت است، از باب توسعه در معنای تراخی است، یعنی تراخی در احوال و رتبه. (3) بدین معنا که منافع هدی تا هنگام نحر از آن شما، و پس از آن نوبت منافع اخروی است.

لطایف و اشارات

1. گروهی از مسلمانان بر این باور بودند شتری که به عنوان قربانی تعیین می شود نباید بر آن سوار شد، و نباید شیر آن را نوشید. که قرآن این تفکر غلط را زدوده و می فرماید: «لَکُمْ فِیها مَنافِعُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ».(4) 2. در تشریع حجّ، و جعل شعائر الهی منافع خلق خدا منظور شده است، «لَکُمْ فِیها مَنافِعُ ».

3. بنای شاخص و مقدس می تواند به عنوان معیار کل یک منطقه قرار گیرد. و لذا به جای آدرس دهی به حرم می گوید: «إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ ».

4. تعبیر به الی در «إِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ »، که بیانگر انتهای غایت است، بی شک مبدئی هم دارد که آن هنگام «شعائر» شدن آن حیوان است، اما پیش از آن ارزش چندانی ندارد تا ذکر شود.

***

1- طبرسی، مجمع البیان، ج 4، ص 83. نمونه، ج 14، ص 98.
2- کلینی، کافی، ج 4، ص 384، باب المحرم یصید الصید.
3- تفسیر کشاف، ج 3، ص 157. تفسیر بیضاوی، جزء 4، ص 54.
4- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 23، ص 33. نمونه، ج 14، ص 98.