درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 28

تفسیرآیات حج

* آیه اوّل

اشاره

«وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ (بقره: 125)».

شرح واژگان

أ. مثابه. مثابه از ریشه «ثوب» به معنای تکرار و بازگشت و یا محل رجوع مکرر است. (1) برخی از لغت شناسان معتقدند که مثابه، رجوع به قصد ثواب است، و این وجه تمایز بین مثابه و رجوع و توبه می باشد. (2) ب. مقام. مَقام و مُقام، هر دو اسم مکان است. (3) با این تفاوت که اولی به لحاظ ساختاری ثلاثی مجرد است و به محل قیام و ایستادن اطلاق می شود، چنانکه می فرماید: «قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِک (نمل: 39)». و در منزلت و جایگاه معنوی نیز به کار رفته است. چنانکه قرآن می فرماید: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه نافِلَهً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً (اسراء: 79)». و دومی ثلاثی مزید،

و منظور محل اقامت است، چنانکه قرآن نیز می فرماید: «خالِدِینَ فِیها حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً (فرقان: 76)». که در اینجا معنای اول مراد است.

1- جوهری، صحاح اللغ، فیومی، المصباح المنیر، ابن منظور، لسان العرب، حویزی، مجمع البحرین، ریشه ثوب.
2- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ریشه ثوب.
3- المصباح المنیر، ریشه قوم.