درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 280

* آیه بیست و یک

اشاره

«وَ لِکُلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَهِ الأَنْعامِ فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ* الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِینَ عَلی ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاهِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (حجّ: 34- 35)».

شرح واژگان

أ. کلمه منسک از ریشه «نَسْک» است که با توجه به ساختاری مصدری آن به معنای مطلق عبادت و وسیله تقرب می باشد. (1) چنانکه قرآن نیز می فرماید: «انّ صلاتی ونسکی و محیای و مماتی لله ربّ العالمین (انعام: 162)». سپس این کلمه به اعمال حج اختصاص پیدا کرده است، چنانکه «نسیکه» در خصوص ذبیحه به کار می رود.

ب. اخبات. خبت در اصل لغت به معنای دشت پهناور و آرام بخش است. (2) برخی از ارباب لغت می نویسند: خبت به معنای خضوع و خشوع نسبت به خدای متعال است. (3) که در حقیقت کاربرد قرآن آن را بیان نموده است.

چشم انداز آیه و محتوای آن

آیه اول متضمن تعمیم منسک قربانی به همه امّت ها، و تأکید بر توحید و بشارت به مخبتین است. و در آیه دوم به معرفی مخبتین پرداخته و صفاتی چون

1- مقاییس اللغ، المصباح المنیر و مفردات، ریشه نسک.
2- لسان العرب، مفردات، التحقیق فی کلمات القرآن، ریشه خبت.
3- المصباح المنیر، ریشه خبت.