درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 29

ج. عکوف. و عکوف به معنای ملازمت با چیزی و مواظبت از آن است. (1) قرآن نیز به همین معنا در جای دیگر اشارت کرده و می فرماید: «ما هذِه التَّماثِیلُ الَّتِی أَنْتُمْ لَها عاکِفُونَ (انبیاء: 52)».

چشم انداز آیه

خداوند سبحان، در آیه پیش به بیان مقام معنوی ابراهیم پرداخته و فرموده است: «وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً ...»، این جملات در حقیقت سیر آزمون های بسیار عظیم ابراهیم مانند: ابتلاء به کواکب و اصنام، قرار گرفتن در آتش، هجرت، ذبح ابراهیم و جز آن،(2) و در نتیجه رسیدن به مقام امامت او را بیان می کند.

به دنبال بیان این مقام ویژه، ابراهیم می فرماید: «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً ...»، که در حقیقت با آیه قبل نیز ارتباط دارد، بدین معنا که ابراهیم چون امام است و مقتدا، باید پای در جای پای او گذاشت و مقامش را به عنوان مصلی برگزید. از سوی دیگر مأموریت ابراهیم مبنی بر تطهیر خانه گلین خدا فرع بر تطهیر خانه های دل می باشد، کسی که دارای والاترین مقام معنوی یعنی امامت باشد و مأمور شود تا خانه را پاک و پاکیزه نماید، طهارت خانه های دل به طریق اولی در سرلوحه کارش می باشد.

تعبیر به «جعلنا البیت »، که مشتمل بر فعل ماضی، و متکلم مع الغیر، و معرفه بودن بیت است، چنانکه برخی از مفسران می نویسند: بیت اسم غالب برای کعبه است. (3) مبین این حقیقت تاریخی است که حج ریشه در تاریخ دارد و

1- المصباح المنیر، ریشه عکف.
2- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 270.
3- زمخشری، تفسیر کشاف، ج 1، ص 184.