درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 32

حرم الهی مایه امنیت و آسایش است، ولی این با ظاهر حوادث تلخ و وقایع آن سازگاری ندارد، چنانکه امام صادق به ابوحنیفه فرمود: به من بگو: «و من دخله کان آمناً»، کدام موضع است؟ گفت: بیت الله الحرام، امام رو به یارانش کرد و فرمود: «نشدتکم بالله هل تعلمون أن عبدالله بن زبیر و سعید بن جبیر دخلاه فلم یأمنا القتل ؟». و چون پاسخ اصحاب مثبت بود، سپس امام فرمود: «... یا اباحنیفه إنّ الله لایقول الّا حقاً».(1) یعنی اگر سخن تو درست باشد، سخن خدا با حقیقت مطابقت نمی کند. و چون سخن خدا درست است، پس سخن تو بی پایه و اساس است.

مقصود از امر تشریعی، باید و نباید در باب امنیت وارد شدگان به خانه خدا و حرم است. و در حقیقت سخن از این است که این گونه باید باشد. (2) از این رو در روایتی از امام صادق می خوانیم که فرمود: «من دخل الحرم من الناس مستجیراً به فهو آمن من سخط الله، و من دخله من الوحوش و الطیر کان آمناً ان یهاج او یؤذی حتی یخرج من الحرم».(3) به همین جهت فقها فتوا داده اند، که چنانچه کسی مرتکب کاری شود که موجب حدّ یا تعزیر یا قصاص شده باشد و بهحرم پناه آورد، باید از نظر آب و غذا در مضیقه قرار گیرد تا از حرم بیرون رود، آری اگر درون حرم مرتکب این امور شود مقابله می شود. (4)

به این نکته باید توجه داشت که امنیت عطاء شده به بیت مخصوص انسان نیست، بلکه با استفاده از اطلاق جمله: «وَ أَمْناً» که عطف بر «مثابه للناس » می باشد و در حقیقت مفعول جعلنا است، امنیتی فراگیر مراد است که شامل حیوانات، بلکه گیاهان نیز می شود.

1- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 2، ص 287.
2- فاضل مقداد، کنزالعرفان، ج 1، ص 262. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج 2، ص 353.
3- بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 299.
4- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج 20، ص 46- 47.