درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 40

* آیه دوم

اشاره

«وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ قالَ وَ مَنْ کَفَر أُمَتِّعُهُ قَلِیلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلی عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ (بقره: 126)».

شرح واژگان

بلد: واژه بلد به بخش محدودی از زمین اطلاق می شود، خواه آباد باشد یا نباشد. (1) در فرهنگ قرآن نیز همین معنا به کار رفته است، هم تعبیر به «بلد میت» کرده و می فرماید: «فَسُقْناهُ إِلی بَلَدٍ مَیِّتٍ فَأَحْیَیْنا بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها (فاطر: 10)». و هم تعبیر به بلد آباد نموده و می فرماید: «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ (اعراف: 58)».

رزق: رزق یعنی انعام مخصوص و مستمری که به مقتضای حال و مطابق نیاز انجام می شود، تا به وسیله آن حیات تداوم یابد؛(2) که هم در مادیات کاربرد دارد چنانکه فرمود: «کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ (بقره: 57)». و هم در معنویات به کار می رود که فرمود: «وَ الَّذِینَ هاجَرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً (حج: 59)».

ثمرات: این واژه جمع ثَمَره، و به معنای بَرْ و باری است که از درخت به دست می آید، خواه خوراکی باشد یا نباشد؛ چنانکه گفته می شود: ثمر العنب، و