درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 59

نشان داده شود، نه تعلیم تکالیف. مانند آنچه که در «وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ (انبیاء: 74)» آمده است، زیرا این وحی تسدیدی است نه وحی تشریعی. (1) ولی برخی دیگر از مفسران از جمله طبرسی معتقد است که ارائه مناسک به معنای تعلیم و توفیق انجام آن است. (2) ابوالفتوح رازی نیز می نویسد: در خبر است که چون ابراهیم بنای خانه را تمام کرد، جبرییل آمد و به ابراهیم مناسک حج و معالم و ارکان حج را بیاموخت. (3)

اهمیت آموزش مناسک

در تفسیر آیه «اذن فی الناس» آمده است، که پیامبر پس از اقامت چند ساله در مدینه، به همراه مؤمنین در حج شرکت نمود و آنها مناسک حجّشان را از آن حضرت فرا می گرفتند، «کانوا تابعین ینظرون ما تؤمرون به و یتبعونه، و یصنع شیئاً فیصنعونه».(4) امام صادق می فرماید: «کَانَتِ الشِّیعَهُ قَبْلَ أَنْ یَکُونَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ هُمْ لَا یَعْرِفُونَ مَنَاسِکَ حَجِّهِمْ وَ حَلَالَهُمْ وَ حَرَامَهُمْ حَتَّی کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ فَفَتَحَ لَهُمْ وَ بَیَّنَ لَهُمْ مَنَاسِکَ حَجِّهِمْ وَ حَلالَهُمْ وَ حَرَامَهُمْ ».(5) بنابر این اولین کسی که مناسک حج را برای شیعه بیان نمود امام باقر بود.

از روایتی که حاکم نقل می کند که پیامبر «اذا کان قبل یوم الترویه بیوم یخْطُب الناس فأخبرهم بمناسکهم ؛ روز پیش از ترویه [در خطبه ای ] مردم را به مناسک حج آگاه نمود».(6) از این روایت معلوم می شود بیان مناسک حج باید به

1- طباطبایی، سیدمحمد حسین،، المیزان، ج 1، ص 284. و ج 17، ص 305.
2- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 1، ص 210.
3- رازی، ابوالفتوح، رُوح الجنان و رَوْح الجنان، ج 1، ص 201.
4- بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 85.
5- کلینی، کافی، ج 2، ص 19.
6- ری شهری، محمد، الحج و العمر فی الکتاب و السن، ص 246.