درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 63

ج: جُناح: ریشه این کلمه در اصل به معنای تمایل و انحراف است، چنانکه قرآن نیز می فرماید: «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها (توبه: 61)». و اگر به دو بال پرنده نیز «جناحان» گفته می شود، به این دلیل است که از پیکر اصلی به دو طرف متمایل شده است. (1) به همین مناسبت بعداً این کلمه در هر نوع گناه و انحراف از حق به کار رفته است. (2)

د: تطوّف: واژه تطوّف، مصدر باب تفعل از ریشه طواف به معنای گردش چیزی بر گرد چیز دیگر است. (3) البته چنانکه برخی دیگر(4) گفته اند: طواف گاهی با حرکت دورانی بر گرد چیزی صورت می گیرد مثل طواف بیت الله، و گاهی به صورت حرکت های تکراری به سمت چیزی می باشد، مثل طواف خادم نسبت به مخدوم، چنانکه قرآن می فرماید: «یطوف علیهم ولدان مخلدون (وافعه: 17)». طواف بین صفا و مروه نیز از قسم اخیر است.

ه: تطوع: تطوع از ریشه طوع، در اصل به معنای انقیاد و پذیرش است، لیکن باب تفعل آن در عرف به معنای به جای آوردن کاری بدون درخواست اجر و مزد می باشد. (5)

محتوای آیه

این آیه گرچه با آیه آموزش مناسک تا حدودی فاصله دارد، اما در حقیقت به نوعی ادامه همان آیات مربوط به حضرت ابراهیم است، زیرا در آیات قبل سخن از پیروی از ابراهیم، وصیت وی به فرزندانش، حنیف بودن آن حضرت، امت وسط

1- ابن فارس، مقاییس اللغ، ابن منظور، لسان العرب، و راغب اصفهانی، مفردات، ریشه جنح.
2- بعید نیست که کلمه جناح در عربی با واژه گناه در فارسی ارتباط تعریبی داشته باشند، و هرکدام از دیگری گرفته شده باشد، چنانچه گرگان فارسی به جرجان، و گچ به جصّ مبدل شده است.
3- المصباح المنیر، مقاییس اللغ، ریشه طوف.
4- التحقیق فی کلمات القرآن، ریشه طوف.
5- جوهری، صحاح اللغ، و راغب اصفهانی، مفردات، ریشه طوع.