درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 65

اسماعیل اشک سوزان هاجر و تلاش او برای یافتن آب برای کودک شیرخوارش

است، که در آن بیابان سوزان برای بقای حیات خود دست و پا می زد. (1) و نیز خاطره هبوط آدم و حواء به زمین را یادآور می شود، چنانکه در وجه نامگذاری این دو کوه به صفا و مروه بیان شده است. در روایتی امام صادق می فرماید: «نزل آدم علی الصفا و نزلت حواء علی المروه فسمی الصفا باسم آدم المصطفی و سمیت المروه باسم المرأه».(2) بنا بر معنای دوم، خداوند صفا و مروه را برای عبادت بندگان قرار داده است، تا با دعا، ذکر و به جای آوردن اعمال به عبادت خدا بپردازند. بنا بر این قرآن با بیان «انّ الصفا و المروه من شعائر الله »، اعلام نمود که انجام دادن سعی بین صفا و مروه از خود از شعائر است. (3) البته باید توجه داشت که منظور از نشانه و شعائر بودن صفا و مروه، نشانه تکوینی نیست، بلکه علامتی تشریعی است که خداوند سبحان در مقام تشریع منسک سعی، آن را قرار داده است. (4) و جمله «فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ»، مؤید آن است.

تداوم علامت

صفا و مروه نه تنها برای مؤمنان عصر نزول شعائر بود، بلکه برای امروزیان نیز علامت و نشانه عظمت حق است، زیرا صفا و مروه یادآور سرزمینی است که روزگاری بی آب و گیاه بود و روزی دیگر با عنایات الهی به شهری آباد بدل شد. صفا و مروه ای که روزگاری بتکده و محل استقرار بت اساف و نائله بود، و روزی دیگر با مشیت به مرکز توحید مبدل گردید.

1- تفسیر نمونه، ج 1، ص 541.
2- مجمع البیان، ج 1، ص 240.
3- طبری، محمد ابن جریر، جامع البیان، ج 2، ص 61. قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج 2، ص 180.
4- طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج 1، ص 385.