درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 78

قرآن با تعبیر «فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ » برای محرمی که دچار احصار شده است، وظیفه قربانی را بیان می کند.

استیسار در آیه دو وجه می تواند داشته باشد: یکی این که به معنای «تیسّر» یعنی به قدر امکان و اندازه توانایی باشد، چنانکه درباره قرائت قرآن می فرماید: «فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ (مزّمل: 21)». دوم این که به معنای «سهولت» و انتخاب آسان باشد، یعنی از میان انواع هدی ها آسان ترین آن را انجام دهید. به نظر می رسد، معنای اول مناسب تر است، و گرنه تخییر بین انعام سه گانه معنا نداشت، زیرا تردیدی نیست که ذبح گوسفند آسان ترین است.

اما در خصوص محل این قربانی، مفسران می نویسند: محل قربانی برای محصور به بیماری، مکه است. و برای مُحْصَر به دشمن همان محلی است که مصدود شده است، چنانکه پیامبر در حدیبیه چنین نمود. (1) درباره قربانی، تقییدات و شرایطی است که در ادامه همین آیه بیان خواهد شد.

4. منع تراشیدن سر

کسی که زائر خانه خداست، با انجام احرام، اموری را بر خود حرام می کند. از جمله تراشیدن سر، که در این آیه بدان اشارت کرده و فرموده است: «لاتَحْلِقُوا رُؤُسَکُمْ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ ». منظور از «مَحلّه»، قربانگاه است، محلّ به معنای جایی است که ذبح قربانی در آن حلال باشد. (2) خطاب «لاتحلقوا»، اگر برای همه مُحرِمان باشد، حلق به عنوان یکی از محرمات احرام می باشد، که بر اساس «حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ » نباید قبل از انجام مناسک مترتبه، انجام داد. چون تراشیدن سر یکی از مناسک حج است، و باید بعد از قربانی صورت گیرد، و حاجی حق