درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 88

10. بدل قربانی

قرآن کریم در این بخش از آیه به موارد استثنایی در مسأله قربانی اشارت نموده است، و برای کسانی که قادر به انجام قربانی نیستند، ده روز روزه را به عنوان جایگزین آن معین کرده و فرموده است: «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَهِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَهٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَهٌ کامِلَهٌ». از این ده روز، سه روز در ایام حج و بقیه پس از بازگشت در وطن انجام شود.

سه روز ایام حج عبارت است از: روزهای هفتم، هشتم (ترویه) و نهم (عرفه)، که در حقیقت بین دو احرام عمره و حج می باشد. (1) و اگر پیش از آن نیز روزه بگیرد اشکالی ندارد، و اگر روز ترویه و عرفه روزه گرفت، سومین آن را بعد از روز عید بگیرد. (2)

معنای لم یجد

تعبیر به «لم یجد»، گرچه ظهور در نبود قربانی را دارد، لیکن باید توجه داشت که شامل عدم قدرت بر خرید نیز می شود. و لذا شامل پیدا نشدن قربانی، و نیز بودن قربانی و نداشتن وجه آن، و نیز داشتن وجه و کافی نبودن آن می شود. (3) و این نظیر آیه تیمم است که می فرماید: «فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا (مائده: 6)»، و شامل نبود آب، و عدم قدرت بر استفاده از آن می شود.

راز تعبیر به عشر کامله

این که فرمود: «تِلْکَ عَشَرَهٌ کامِلَهٌ»، ممکن است این پرسش را در پی داشته باشد که خیلی روشن است که جمع سه و هفت می شود ده، چه لزومی داشت که «عشره کامله» تکرار شود؟

1- تفسیر کشاف، ج 1، ص 241. تفسیر( المنار)، ج 2، ص 222.
2- تفسیر تبیان، ج 2، ص 159. مجمع البیان، ج 1، ص 291. تفسیر قرطبی، ج 2، ص 401. تفسیر المیزان، ج 2، ص 77.
3- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 169.