درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 89

در پاسخ به این سؤال برخی از مفسران گفته اند: این تعبیر اشارت به این دارد که ثلاثه و سبعه، هر کدام حکم مستقلی است، لیکن کامل شدن تکلیف منوط به انجام سبعه می باشد. (1) بعضی دیگر این تعبیر را نشانه تأکید بر انجام آن و عدم سهل انگاری دانسته اند. (2) و برخی این احتمال را داده اند که بسا اشارت به کامل بودن عدد ده باشد. (3) بعضی نیز گفته اند: چون «واو» ممکن است به معنای «او» به کار رود، برای رفع این ایهام تصریح نموده است. و بالاخره این که می خواهد بیان کند که این ده صیام در حج در نوع کامل است، و گرچه بدل از قربانی است اما چیزی کمتر از آن ندارد. (4) در روایتی از امام صادق می فرماید: «الْکَامِلُ کَمَالُهَا کَمَالُ الأُضْحِیَّهِ سَوَاءٌ أَتَیْتَ بِهَا أَوْ أَتَیْتَ بِالأُضْحِیَّهِ».(5) یعنی صیام ثواب کامل اضحیه را دارد، که در واقع مؤید سخن اخیر می باشد.

11. مرز حج تمتع

این بخش از آیه که می فرماید: «ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرام ». در حقیقت بیانگر مرز بین حج تمتع و غیر تمتع است.

برخی از مفسران می گویند: «ذلک » اشارت به حج تمتع است که در آیه آمده است، و نتیجه آن این است که حج تمتع مخصوص غیر حرمیان است. (6) برخی دیگر معتقدند اشارت به هدی و بدل آن است که مشارالیه نزدیک تر است،

1- تفسیر المیزان، ج 2، ص 77.
2- تفسیر کشاف، ج 1، ص 241. تفسیر( المنار)، ج 2، ص 223.
3- تفسیر نمونه، ج 2، ص 27.
4- فخررازی، تفسیر کبیر، ج 5، ص 173.
5- وسائل الشیعه، ج 10، ص 157، باب 46، از ابواب ذبح.
6- کشاف، ج 1، ص 242. و مجمع البیان، ج 1، ص 291. تفسیر المیزان، ج 2، ص 76. تفسیر نمونه، ج 2، ص 27.