درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 91

واربعین میلًا من جمیع نواحی مکه».(1) محدوده ای فراتر از اطراف مسجد الحرام را بیان می دارد. و مؤید دیدگاه شیخ طوسی و پیروان او است.

نکته ای در این جا وجود دارد معیار را اهل قرار داده است، زیرا آنان هستند که در چنین محدوده هایی سکونت دارند، و مردان ممکن است بیشتر در سفر باشند.

ضمناً تعبیر به «لم یکن اهله حاضری ...». به جای نایی و بعید، اشارت به تسهیل و تخفیف برای مسافران است.

12. اقسام حج

آیه با تعبیر «لم یکن اهله حاضری ...»، عملًا حج را به دو نوع تمتع و غیرتمتع تقسیم نمود، و وظیفه قربانی را از دوش آنها که متمتع نیستند برداشت، ولی از این که حج غیرتمتع چه نوع حجی است و آیا یک قسم است یا بیشتر؟ سخنی به میان نیاورده است. و طبیعی است که بیان تفصیلی آن را به بیان نبوی و ولوی موکول نماید، لذا در روایات وارده از اهل بیت می خوانیم که امام صادق فرمود: «الحجّ ثلاثهُ اصنافٍ: حجّ مُفرَد، و قِرانٌ و تَمَتَّع بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِ ».(2) و هر یک از اینها احکامی دارد که در کتب فقهی بحث شده است.

رخصت یا عزیمت؟

ظاهر آیه «ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرام » این است که انجام حج تمتع بر مستطیع عزیمت است، فقها نیز معتقدند حج قران و افراد متعین بر حاضر، و حج تمتع متعین بر نایی است، مگر به دلیل ضرورت که می تواند حج