درسنامه تفسیر آیات حج صفحه 99

نیست، بلکه گویا احرام را مفروغ عنه دانسته و به احکام آن پرداخته است، زیرا می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَهُ الأَنْعامِ إِلَّا ما یُتْلی عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی الصَّیْدِ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ ما یُرِیدُ (مائده: 1)».

واژه حُرُم، از لحاظ ساختاری جمع است که مفرد آن می تواند حریم، حِرْم، حَرام، و مُحْرِم است، البته مصدر نیز می تواند باشد. (1) این واژه به اشتراک لفظی شامل همه این موارد می شود، چنانکه قرآن در خصوص زمان حرام می فرماید: «إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً ... مِنْها أَرْبَعَهٌ حُرُمٌ (توبه: 35)».

این آیه در صدد بیان حلیت حیوانات سه گانه شتر، گاو، و گوسفند است، لذا فرمود: «أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَهُ الأَنْعامِ ». پس از آن به دو استثناء اشارت نمود: یکی گوشت های حرام،(2) و دیگری صید در حال احرام که فرمود: «غَیْرَ مُحِلِّی الصَّیْدِ». روشن است که این جمله حال است از برای ضمیر در «لَکُم »، و جمله «وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ »، نیز حال است از برای «محلّی الصید».(3) که نتیجه این می شود که گوشت انعام بر شما حلال است، مگر آنچه حرمتشان بیان می شود. و مگر صید در حال احرام.

ربط در آیه

در این آیه ابتدا از ضرورت وفای به عقود سخن گفت، و پس از آن به حلیت گوشت و حرمت صید اشارت نمود، این بدان معناست که رعایت حلال و حرام خدا خود نوعی وفای به عهد الهی است. (4)

1- مجمع البیان، ج 2، ص 151. تفسیر کشاف، ج 1، ص 601. تفسیر المیزان، ج 5، ص 162، و ج 7، ص 138. المصباح المنیر و المنجد، حرم.
2- ( 2)-« حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَهُ وَ الْمَوْقُوذَهُ وَ الْمُتَرَدِّیَهُ وَ النَّطِیحَهُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلَّا ما ذَکَّیْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَی النُّصُبِ( مائده: 3)».
3- مجمع البیان، ج 2، ص 151. تفسیرکشاف، ج 1، ص 601. تفسیرالمیزان، ج 5، ص 161.
4- تفسیرکشاف، ج 1، ص 601. تفسیرالمیزان، ج 5، ص 161.