قاعده لاضرر صفحه 138

سپس فرمود: «لا ضرر و لا ضرار»، این فرمایش حضرت، حکم حکومتی عامّی بود که بعد از آن دستور خاص صادر شد، و معنای آن این است که در منطقه حکومت من و حوزه فرمانروایی من کسی حق ندارد به دیگری ضرر بزند؛ و بر همه امّت اطاعت این امر او واجب است، نه به این عنوان که حکمی از احکام خدا را بیان کرده، بلکه به عنوان حکمی از جانب حاکم حکومت اسلام که مفترض الطاعه می‌باشد.

و این که در روایت عبادة بن صامت، که از طرق عامّه نقل شده، حکم لا ضرر را با تعبیر «قضی ...» (حکم کرد ...) بیان کرده، شاهد خوبی است بر این معنا.

این بود خلاصه آن‌چه از ایشان نقل شده است.

اشکال بر احتمال دیگر در معنای حدیث

با تأمل در این بیان، معلوم می‌شود که نمی‌توان این معنا را معنای جدیدی دانست، و برمی‌گردد به احتمال سوم از معانی گذشته که شیخ الشریعة اصفهانی قدس سره آن را پذیرفته بود (اراده‌ی نهی از لا ضرر و لا ضرار)؛ نهایت امر این‌که قائلین به احتمال سوم، این نهی را نهی تشریعی همسان سایر احکام شرعی می‌دانند، ولی قائلین به این قول آن را نوع دیگری از نهی تلقی می‌کنند به نام نهی